• Roy Cremers
• Stichting Voordekunst
• 2014-07-01

Roy Cremers over crowdfunding in Vlaanderen en Boekensteun

Wat maakt een project geschikt voor crowdfunding?

Een project moet concreet zijn er moet een bepaalde urgentie zijn, een reden waarom dat geld nu nodig is. Een crowdfundingsproject moet ook persoonlijk zijn, je moet een gezicht achter het project kunnen tonen en hoe persoonlijker, hoe beter.

Wil uw organisatie een rol blijven spelen in crowdfundingsprojecten in de erfgoedsector?

Voordekunst heeft wel al altijd open gestaan voor erfgoed, maar de sector voelde zich niet meteen aangesproken. Dat kan te maken hebben met de naam van het platform, Voordekunst. Met Boekensteun is de erfgoedsector wel aangeboord, zij het in een niche van de sector.

Hoe ziet u de toekomst voor crowdfunding in Vlaanderen?

Crowdfunding is een manier om publiek met instellingen te verbinden. Het is nu een hype die wel zal afnemen. De mentaliteit om publiek in een vroeg stadium bij projecten te betrekken heeft wel toekomst. In die zin is crowdfunding een marketingtool. Geld moet ondergeschikt zijn in een crowdfundingsproject, de meerwaarde ligt in het bereiken van het publiek. Daarom is het voor een instelling ook belangrijk om de namen van donateurs te krijgen. Daarmee kan een instelling communiceren over de voortgang van project na de crowdfundingsactie.

Voordekunst vindt dat natraject heel belangrijk en onderzoekt hoe de organisatie dergelijke natrajecten kan faciliteren; die zijn er nog veel te weinig. Het is belangrijk om een langetermijnstrategie te hebben: te bedenken wat er gebeurt na de crowdfundingsactie. Dat gaat niet vanzelf en de crowdfunding is maar een eerste stap in een lang traject met je publiek.

Wat is volgens u de belangrijkste succesfactor voor een crowdfundingsproject?

De inzet van de vragende partij, de dynamiek van de organisatie die aan crowdfunding doet, is essentieel. Een goed, vooral haalbaar, plan van aanpak helpt daarbij enorm. Het blijvend onder de aandacht brengen van de vraag is doorslaggevend voor het succes. Veel organisaties hebben baat bij begeleiding bij het opstellen van een realistisch, haalbaar plan en het blijkt dus dat een goed plan werkt.

Zijn er specifieke succesfactoren voor erfgoedprojecten, in vergelijking met andere kunst- en literaire projecten?

Erfgoedprojecten vergen geen specifieke aanpak en de succesfactoren zijn dezelfde als bij andere projecten. Erfgoedprojecten hebben als voordeel dat je er een verhaal omheen kan vertellen. Daarmee kan je aanhaken bij andere organisaties die met hetzelfde thema bezig zijn, bijvoorbeeld meegaan in een nieuwsbrief van zo’n instelling.

Erfgoed heeft een potentie voor meer maatschappelijk draagvlak. Nu is het een sector met veel vrijwilligers van hoge leeftijd, die onbekend zijn met crowdfunding.

Graaf je je eigen graf niet met crowdfunding (want zo vallen overheidssubsidies weg omdat de crowd betaalt)?

Crowdfunding is een methodiek om eigen fondsen te genereren. In Nederland vragen subsidiegevers (overheid en private stichtingen) juist dat instellingen eigen fondsen kunnen werven en tonen dat ze draagvlak hebben. Vaak genereren instellingen juist meer subsidies doordat ze aantonen dynamisch en creatief te zijn en aan een maatschappelijke behoefte te voldoen. Het is in ieder geval belangrijk over crowdfunding in dialoog te gaan met andere subsidieverstrekkers.

Waarom werkte u mee aan het project Boekensteun?

Er is een eerste persoonlijk contact gelegd met de Vlaamse Erfgoedbibliotheek tijdens een symposium, daarna zijn er gesprekken begonnen over samenwerking, omdat de Vlaamse Erfgoedbibliotheek plannen had voor een crowdfundingsproject. Voordekunst heeft de techniek, de Vlaamse Erfgoedbibliotheek en het Vlaams Fonds voor de Letteren hebben de netwerken; dat is een prima match, want netwerken bouwen kost tijd.

Wat waren uw positieve ervaringen met dit project?

Er was een soepele communicatie. De eerste projecten zijn goed opgepakt, ondanks de koudwatervrees.

Waren er verrassingen?

De manier van werken in Vlaanderen verschilt behoorlijk van die in Nederland, hoewel in Vlaanderen ook grote verschillen blijken te bestaan. Er is ook contact geweest tussen Voordekunst en de Hogeschool-Universiteit Brussel, die bezig is met een project rond stedelijkheid, maar die contacten verliepen veel stroever en de besluitvorming was daar veel stroperiger.

Wat waren uw negatieve ervaringen met dit project?

Er waren geen echt negatieve ervaringen. Het was moeilijk om de eerste projecten van start te laten gaan, terwijl Voordekunst een vliegende start verwacht had. Dat kan te maken met de nieuwheid van het fenomeen crowdfunding.

Heeft u een verklaring voor het verschil in succes tussen de erfgoed- en de literaire projecten in Boekensteun?

Niet echt. Een verklaring zou kunnen zijn dat de erfgoedprojecten kwamen vanuit instellingen met een eigen achterban en de literaire projecten vanuit personen.

Wat was uw favoriete project en waarom?

De eerste zes projecten waren heel sympathiek, omdat het voor de projecthouders een grote stap was. Ze hebben echt durf getoond, bijvoorbeeld door de live pitch op de lancering van het platform.

Waren er specifieke omstandigheden in Vlaanderen, die het opzetten en uitvoeren van dit project beïnvloedden of bemoeilijkten?

De sector moet er klaar voor zijn, maar de bereidheid bij de sectoren waarmee nu gewerkt is, was er wel. De bereidheid van het publiek is een grotere uitdaging, maar waarschijnlijk treedt er gewenning op en komt die bereidheid wel. De ervaring in omringende landen leert dat crowdfunding daar ook langzaam maar zeker terrein wint, dus waarom zou dat in Vlaanderen niet lukken?

Hoe maak je van een crowdfundingsproject een succes?

­Zorg dat je voor het project begint een communicatieplan hebt. ­ Plaats regelmatig updates over de voortgang van de actie, zorg dat die boodschappen inhoud hebben en steek de nodige creativiteit in de vorm van de boodschap. Denk na over je doelgroepen. Zorg voor een goed team, waarin taken verdeeld kunnen worden en niet een persoon verantwoordelijk is.

Wat is eigenlijk de ontstaansgeschiedenis van Voordekunst?

Voordekunst is voortgekomen uit het Amsterdams Fonds voor de Kunst. Dat fonds wilde cultureel ondernemerschap stimuleren en bestudeerde daarom welke financiële instrumenten daar geschikt voor waren. Uit het onderzoek bleek verder dat draagvlak heel belangrijk is voor ondernemers in de kunstensector.

Verder is het bekend dat er veel gegeven wordt aan goede doelen, maar niet zo veel aan kunst. Tenslotte hebben veel kunstenaars moeite om zich te presenteren aan het publiek. Juist deze drie elementen, draagvlak, geefbereidheid en presentatie, zijn onmisbaar voor crowdfunding.

Het fonds lanceerde daarop een crowdfundingsplatform voor de cultuursector en werd daarbij geholpen door een subsidie van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen voor innovatieve projecten. Daarmee was er financiering voor 1,5 jaar. Het platform wilde zich echter niet beperken tot Amsterdam, maar het hele land bestrijken. Loskoppeling van het Amsterdams Fonds voor de Kunst was daarom noodzakelijk.

Al 8 maanden na de oprichting (op 4 november 2010) werd het platform daarom ondergebracht in een aparte stichting (11 juli 2011). Het Amsterdams Fonds voor de Kunst was namelijk wel een kwaliteitskeurmerk, maar tevens een obstakel voor het aantrekken van financiers: het platform werd gepercipieerd als te Amsterdams.

Voordekunst heeft een lange aanloopperiode gehad voordat het een succes werd. Wat waren de mijlpalen in deze ontwikkelingsperiode?

Begin 2012 was de situatie van Voordekunst niet gunstig, maar halverwege 2012 is de omslag gekomen met het bereiken van 1 miljoen euro aan donaties. Daarmee was aangetoond dat het kon en sindsdien gaat het goed vooruit. Het tweejarig bestaan is ook gevierd als een mijlpaal. Verder worden alle successen met een rond getal gevierd en op de website gecommuniceerd. Binnenkort is dat het bereiken van 5 miljoen euro aan donaties.

Waar komen de inkomsten van Voordekunst vandaan en welke uitgaven zijn er?

Voordekunst heeft eigen inkomsten uit de projecten die op het platform staan en krijgt financiële steun van partners. Momenteel is de verhouding 50-50. Voordekunst streeft naar een verhouding 30-70 (30% partners, 70% uit projecten). De partners krijgen een return in de vorm van een partnerpagina op de website, begeleiding of andere dienstverlening. De combinatie van inkomsten uit projecten en van partners is belangrijk voor het draagvlak.

Naast deze twee inkomstenbronnen zijn er inkomsten uit workshops en presentaties. De uitgaven bestaan uit personeelskosten, de website, huisvesting, marketing en communicatie (dit is ongeveer 10% van de begroting).

Welke voordelen heeft de Geefwet in Nederlands opgeleverd?

De Geefwet richt zich op structurele giften en is dus niet gericht op kleine en incidentele giften via crowdfunding. Voor hogere bedragen kan de Geefwet voor de donateur wel interessant zijn. In het algemeen heeft de wet een positief effect op het besef bij het publiek, hoewel de meeste donateurs geen direct fiscaal voordeel genieten.

Wat is het belang van de verschillende communicatiemiddelen?

De blog is een gemakkelijke manier om nieuws te delen met het publiek en te verwijzen naar sociale media. De blog zou beter in de website opgenomen kunnen worden, maar dat is technisch nog niet mogelijk. De blog wordt goed gelezen.

De sociale media zijn heel belangrijk voor de communicatie met projecthouders en het publiek. Vooral Facebook is van belang. Het interactieve aspect van de sociale media is het grootste pluspunt. De website is statischer en vooral bedoeld voor donaties.

Het filmpje is de eerste kennismaling met het project. Het kan gedeeld worden en als het een goed filmpje is, levert het meer geld op. Het filmpje is verplicht omdat het (Amerikaanse) platform Indiegogo onderzoek gedaan heeft, dat heeft uitgewezen dat filmpjes veel meer succes opleveren. Voordekunst geeft daarom tips voor het maken van filmpjes en verwijst naar een netwerk van filmmakers, die kunnen helpen. Het filmpje moet namelijk wel goed zijn en als het kan multi-inzetbaar.

Wat is het belang van de verschillende richtbedragen?

Er wordt per project een richtbedrag vastgesteld, dat afhankelijk is van de omvang van het project. Richtlijnen daarbij zijn om niet te laag te mikken, zodat je wat kan doen voor dat bedrag. Het gemiddelde bedrag van projecten bij Voordekunst is 5.500 tot 6.000 euro, daaraan worden andere projecten afgemeten. Voordekunst geeft over elk afzonderlijk project advies over het richtbedrag.

Voordekunst werkt ook met deelprojecten: onderdelen van een project die gefinancierd worden via crowdfunding, terwijl er voor andere onderdelen andere financiering gezocht wordt. De deelprojecten moeten wel afzonderlijk realiseerbaar zijn. Voordeel van deze manier van werken is dat een organisatie de risico’s kan spreiden en niet pas het project kan uitvoeren als alle financiers over de brug komen.

Hoe komt Voordekunst aan zo’n hoog percentage geslaagde projecten? Wat is het actuele slaagpercentage?

Het slaagpercentage is hoog dankzij grondige screening vooraf (als een project niet haalbaar wordt geacht, kan het niet opgenomen worden) en intensieve begeleiding. Voordekunst monitort elk project zo goed mogelijk en grijpt in als dat nodig is. Het huidige slaagpercentage is 75%. Veel hoger is niet haalbaar: er moet ook ruimte blijven voor mislukking.

Hoe deelt Voordekunst de fasen van een project in en waarom gebeurt dat op deze manier?

De fasen waarin Voordekunst een project indeelt, vormen de basis, het skelet van het project. De manier waarop de fasen nu gepresenteerd worden op de website, is vrij statisch. Het is de bedoeling dat die presentatie interactiever wordt, onder andere met ervaringen die projecthouders delen op de website.

Waarom gebeurt crowdfunding op relatief korte termijn?

De korte termijn heeft te maken met de urgentie. Een te lange periode van fondsen werven geeft te weinig noodzaak aan bij het publiek (‘geven kan later ook nog wel’). De uitvoering van het project moet ook op korter termijn plaatsvinden, zodat je er snel over kan communiceren. Crowdfunding is ook intensief werk; de spanningsboog moet daarom kort zijn.

Is er een verschil tussen particulieren en organisaties die crowdfunden?

Ja, voor een persoon is de sympathie over het algemeen groter. Het is duidelijk wie de maker is en wat hij met het geld wil doen. Dat is juist de uitdaging voor organisaties: de actie persoonlijk maken. Daarom is het belangrijk om herkenbare gezichten in de organisatie te hebben, die het project uitdragen. Verder is voor organisaties het draagvlak binnen de organisatie van belang; dan ben je weer terug bij het belang van het team.

Hoe belangrijk is het dat je iets kan tonen of enige bekendheid hebt als je geld vraagt via crowdfunding?

Iets kunnen tonen of bekend zijn is wel een voordeel, maar alleen als je daar goed over communiceert; het moet ergens over gaan, de inhoud is belangrijker dan de bekendheid. Je netwerk is je kapitaal: hoe meer mensen je kan activeren, hoe meer slaagkans je project heeft. De grote uitdaging is je bestaande netwerk in te zetten als ambassadeur voor je project. In de communicatie is geloofwaardigheid heel belangrijk.

Heeft u nog tips voor Boekensteun?

Denk goed na welke rol je wil spelen: een platform faciliteren of meer dan dat?